Томуугаас сэргийлье

Дулаан хувцаслан, халуун хоол цайгаа идэж уух, дээрх алхамуудыг хэрэгжүүлэх

ТҮЛЭГДЭХЭЭС БОЛГООМЖИЛ

Түлэгдэлтийн үед үзүүлэх анхны тусламж

Тодорхойлолт: Түлэгдэлт нь өндөр температур, химийн бодис, цахилгаан гүйдэл, цацраг туяа, дулааны нөлөөгөөр арьсны давхаргууд болон эд эрхтэн гэмтэхийг хэлнэ. Түлэгдэлтэнд яаралтай анхны зөв тусламжийг үзүүлээгүйгээс гоо сайханд муугаар нөлөөлөх ба халдвар орж, шингэн ихээр алдсанаас амь насанд хүрэх аюултай. Tүлэгдсэн хүн өөрийн гарын алганы хэмжээнээс том талбайг хамран түлэгдсэн үед заавал эмнэлэгт хандах ёстой.

Түлэгдэлт
Өндөр температур, халууны үйлчлэлийн улмаас арьс, эд эрхтэн гэмтэхийг түлэгдэл гэнэ.
Түлэгдэл 4 зэрэгтэй.
1.Арьс улайна, хавагнана, хорсож өвдөнө
2.Цэврүү үүснэ, өвдөлт маш их, халдвар үүснэ
3.Арьс үхэжнэ, зумрана, хар тав үүснэ
4.Арьсны бүх давхарга, зөөлөн эд, булчин, яс түлэгдэнэ

Түлэгдэл -үхжил
Түлэгдлийн улмаас үүсэх үхжил 2 янз
Анхдагч үхжил –түлэгдсэн даруйд халууны үйлчлэлээр шууд арьс, зөөлөн эд үхжих
Хоёрдогч үхжил –түлэгдсэн хэсгийн цусан хангамж алдагдсанаас болж, хэсэг хугацааны дараа / хэд хоног / арьс зөөлөн эд үхжих

Түлэгдэл –түлэгдлийн талбай
Түлэгдлийн талбайг тооцох аргууд
1.Алганы дүрэм–алганы хэмжээ хүний биеийн гадаргын нэг %тай тэнцэнэ
2.Ёстийндүрэм-түлэгдлийн талбайг тооцохдоо толгой, хүзүү 9%, дээд мөч тус бүр 9%, доод мөч тус бүр 18%, их биеийн урд хэсэг 18%, ар нуруу 18%, салтаа бэлэг эрхтэн хавь 1%гэх мэт.
3.Блохины арга – биеийн гадаргын 1%, биеийн өндөртэй = гэж тооцно.

Түлэгдлийн үед авах анхны тусламж
- Түлэгдсэн хэсгийг хүйтэн ус гоожуулан угааж хөргөнө–нэлээд хугацаагаар
- Өвчин намдаах эм уулгана
- Тусламж үзүүлэгч гараа сайн угаана
- Наалдсан эдийг салгах оролдлого бүү хий
- Элдэв тос, гурил, гель, техникийн тос бүү түрх
- Үүссэн цэврүүг бүү оролд
- Түлэгдлийн талбай том бол эмнэлэгт хүргэ
- 2-3–р зэргийн түлэгдэлтэй бол эмнэлэгт хүргэ

Ногоон жор сэдэвт хоолны өдөрлөг

2015 оны 9-р сарын 23-ны өдрийн 14 цагаас  Гэрэлтэй ӨЭМТ-ийн сургалтын танхимд ЭМГ-ын НЭМ-ийн чиирэгжүүлэлтийн арга зүйчтэй хамтран ,"Хийн дасгал" зааж Артерын даралт ихсэлт ,Чихрийн шижин, Илүүдэл жин таргалалтын үед хэрэглэх 20 нэр төрлийн хоол бэлдэн  9,10-р багын иргэдэд хоолны өдөрлөг зохион байгуулав.

Гэрэлтэй өрхийн эмнэлэг 1.засвар 3 өрөөнд хийсэн 2. ХБИ-зориулсан налуу шат хийсэн 3. Архив цэгцлэлт хийв. 4. Машины дугуйгаар хундамын хамгаалалт хийв. 5. Гадна цэвэрлэгээ хийв.

       Дэлхийд хачигаар дамжин халдварладаг нян, вирүс, эгэл биетэн,риккетсиэр үүсгэгддэг 28 төрлийн өвчин бүртгэгдсэн байдаг. Манай улсад хачигт энцефалит өвчин бүртгэгдсэн байсан бол  2003 оноос хачигт боррелиоз, 2005 оноос хачигт риккетсиоз шинээр оношлогдож, халдварт бүртгэл, мэдээлэлд оруулсан. 

     Хачигт энцефалит өвчин: Хачигт энцефалит нь флавивирүсээр үүсгэгдэн иксодын төрлийн хачгаар дамжин халдварлаж, төв болон захын мэдрэлийн системийг сонгомлоор гэмтээн эмнэл зүйн олон хэлбэр, явцаар илэрдэг, байгалийн голомтот халдварт өвчин юм.

     Үүсгэгч: Үүсгэгч вирус нь  Европын, Сибирийн, Алс Дорнодын гэсэн 3 дэд хэв шинжтэй. Алс Дорнодын хачигт энцефалитын вирусээр үүсгэгдсэн энцефалит нь эмнэл зүйн хувьд хүнд хэлбэрээр тохиолдож, нас баралт өндөртэй байдаг.

     Халдвар дамжуулагч, тээгч: Дамжуулагч хачиг нь ойн хулгана, үхэр хонь, чмаа, чоно, үнэг, буга, бор гөрөөс, зурам зэрэг 250 гаруй зүйлийн том, жижиг хөхтөн амьтад, 100 гаруй төрлийн шувуунд шимэгчилдэг.

    Хачгийн шүлсний булчирхай, үржлийн эрхтэнд вирус үржиж зэрлэг амьтдаар дамжин байгальд тархан голомт үүсгэдэг зэрлэг амьтад, мал ихэвчлэн тодорхой шинж тэмдэггүй далд хэлбэрээр өвчилдөг.

     Халдвар дамжих зам: Халдвар хүнээс хүнд дамжихгүй, харин эхээс урагт халдвар дамжих эрсдэлтэй. Вирусээр халдварлагдсан хачиг хүн, амьтадын цус сорох үед вирусыг цусанд дамжуулах, мөн хоол боловсруулах замаар \халдвар авсан ямаа, үхрийн түүхий сүү, мах\ халдварлана.

     Өртөмхий бие: Бүх насныхан уа халдварт өртөх эрсдэлтэй.

    Эмнэл зүйн шинж тэмдэг, хэлбэрүүд: Эмнэл зүйн хэлбэрээр халууралтын менингитын, менингоэнцефалитын, голомтот энцефалитын, менингоэнцефаломиелитийн, полирадикулит, невритийн гэж ангилдаг. Хугацаагаар нь цочмог, ужиг, архаг, зэрэглэлээр нь хөнгөн, дунд зэргийн, хүнд, маш хүнд, хүндрэлээр  нь өвөрмөц хүндрэл, өвөрмөц бус хүндрэл гэж ангилна. Эхэндээ толгой бага зэрэг өвдөж нойр муудна. Бие суларч мэдрэлийн ёзоор өвдөнө. Ид үедээ 39-40 хэм хүртэл халуурана. Нүүр улайж нүдний салстын судсууд тэлж, толгой хүчтэй өвдөж, үе мөч, ууц нуруугаар шархирч өвдөнө. Өвчний 2-4 дэх өдрөөс мэнэнгийн шинжүүд тод илэрч хүзүү, дал мөр, дээд мөчний булчинд саажилт үүсч, өвчтөн гараа өргөх, нугалах, тэнийлгэх хөдөлгөөн хийж чадахгүй болж хүзүүний булчин суларснаас толгойгоо эгц тогтоож чадахгүй толгой унжих шинж илэрдэг. Онцлог нь архагших ба үүний илрэл нь эпилепсийн уналт ба саажилт улам гүнзгийрдэг.

Хүүхдийг 4 сар хүртэл хооллох зөвлөмж

• Хүүхдийг төрснөөс хойш 4 сар болтол зөвхөн хөхөөр хооллох нь хамгийн шилдэг арга юм.
• Хөхний сүүнд нярай хүүхдийн хэрэгцээг хангах шим тэжээл хангалттай агуулагддаг. Үүнд: уураг, өөх тос, лактоз, А С аминдэмүүд, төмөр зэрэг болно.
• Эхийн хөхний сүү нь малын сүүнээс илүү шингэц сайтай байдаг. 
• Энэ насны хүүхдийг өдөр шөнийн аль ч цагт хүссэн үед нь хөхөөр хооллох хэрэгтэй. Энэ нь 24 цагт 8 удаагаас доошгүй байх ёстой. 

 4 сараас 6 сар хүртэлх хүүхдийг хооллох зөвлөмж

• Хөхний сүүний хажуугаар нэмж өгдөг тул ийм хоолыг нэмэлт хоол гэж нэрлэдэг.
• Хэрвээ хүүхэд хоолонд дуртай болох, хөхөө хөхсний дараа өлсөж байгаа юм шиг санагдах, хүүхдийн жин нэмэгдэхгүй бол эх хүүхдэд нэмэлт хоолыг өгч эхлэх хэрэгтэй.
• Өдөр шөнийн алинд нь ч хүүхдийг хүсэж байвал хөхийг хөхүүлж байх нь чухал.
• Нэмэлт хоол нь хөхний сүүг орлохоос зайлсхийх үүднээс хөхүүлсний дараа нэмэлт хоолыг өдөрт 1-2 удаа өгнө. 

6-12 сар хүртэлх хүүхдийг хооллох зөвлөмж

• Нэмэлт хоолны хэмжээг аажмаар ихэсгэж өгөх хэрэгтэй.
• Чанартай нэмэлт хоол өгөх хэрэгтэй. Үүнд: жимс жимсгэнэ, ногоо, өндөг, загас, будаа, сүүн бүтээгдэхүүнийг оруулдаг.  

 12 сараас 2 нас хүртэлх хүүхдийн хооллолтын зөвлөмж     

• Энэ үед хүүхэд хүсэж байвал хөхөө хөхөхийг нь үргэлжлүүлэхийн зэрэгцээ тэжээллэг нэмэлт хоолыг өгөх хэрэгтэй.
• Хоолны тоо хэмжээ, төрлийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Гэрийн хоолыг өдөрт 5 удаа өгөх хэрэгтэй.
• Гэрийн хоолыг жижиглэж хэрчсэн байх нь хүүхдийг хооллоход хялбар болдог                    

ГЭДЭСНИЙ ХАЛДВАР

Гэдэсний халдварт өвчнөөс сэргийлэх

1. Хүн бүр хувийн ариун цэврийг чанд сахих Үүнд :

·         хоол унд бэлтгэх идэж уухын өмнө

·         бие зассаны дараа

·         хүүхэд багачуудын өтгөн шингэнийг цэвэрлэсний дараа

·          ажил ,сургууль,цэцэрлэгээс ирэнгүүт

·         хувцсаа сольсны дараа

·          төрөл бүрийн ажил үйлчилгээ хийсний дараа гараа зөв угааж хэвших

2. Ус хадгалах савны ариун цэвэр

Ус хадгалах савыг тогтмол таглаатай байлгаж ундны усыг 1-2 хоногоос илүү хугацаагаар хадгалахгүй байх, савыг бүрэн суллаж угааж цэвэрлэсний дараа усаа шинээр авч байх.

3. Түүхий болон буцалгаагүй усыг уухгүй байх

4. Түргэн муудаж гэмтэх хиам, өндөг,торт, сүү, тараг, цөцгий бусад хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг баталгаатай газраас хугацааг харан худалдан авч, зөв хадгалан хэрэглэх

5. Шууд хэрэглэдэг ногоо жимсийг сайтар угааж цэвэрлэн хэрэглэх

6. Хүүхдийн хоол тэжээлийг хооллох тухай бүртээ бэлтгэн хийж өгч байхаас гадна угж хөхлөг ,сав суулгыг тухай бүр нь угааж ариутган хадгалж байх

7. Болсон түүхий бүтээгдэхүүнийг нэг тавиур модон дээр тавьж хэрчих, нэг саванд хийх нэг хутгаар хэрчихгүй байх,хоол унд идэж уусан болон бэлтгэсэн сав суулгыг тухай бүр нь угааж хэрэглэж байх

8. Хэн, хэзээ ,хаана хийсэн нь үл мэдэгдэх хүнсний бэлэн бүтээгдэхүүнийг авч хэрэглэхгүй байх

9. Энгийн бие засах газар,бохир усны нүхийг ариун цэврийн шаардлага хангасан хэмжээнд барьж байгуулан зөв ашиглан ариутгал халдваргүйтгэлийг тогтмол хийж байх

10. Гэр орон байрны эд юмс ариун цэврийн өрөөндөө халдваргүйжүүлэх уусмалаар цэвэрлэгээ ариутгалыг хийж хэвших

11. Гэдэсний халдварт өвчнөөр өвдсөн тохиолдолд өөрсдөө дур мэдэн эм уулгүй өрхийн эмнэлэгтээ хандаж эмчийн зөвөлгөөний дагуу бүрэн гүйцэт эмчлүүлж байх.

Гэдэсний халдвар гэж юу вэ ?

Гэдэсний халдварт өвчнүүдэд вируст гедатит А , цусан суулга , балнад , сальмонеелёз, хоолны хордлогот халдвар , холер , бусад суулгат халдварууд хамаарагддаг ба эдгээр халдварт өвчнүүд нь өөр өөр төрлийн бичил биетэнээр үүсэх боловч бүгд хоол боловсруулах эрхтний замаар дамжин халдварлаж энэ эрхтнүүдийг өвчлүүлж гэмтээдгээрээ ижил юм.

ТАРВАГАН ТАХАЛ

ТАРВАГАН ТАХАЛ

Тарваган тахал нь мэрэгч амьтдаас хүнд халддаг гоц аюулт халдварт өвчин юм. Тарваган тахлаар тарвага, зурам, үхэр огодой, үлийн болон гэрийн цагаан оготно, чичүүл зэрэг мэрэгчдээс гадна хүн өвчилдөг. Өвчин үүсгэгчийг мэрэгчдийн дунд бүүрэг дамжуулдаг. Өвчин үүсгэгч нь мэрэгчдийн арьсанд 23 хоног, хоол хүнсэнд 2-4 сар, өвчтний цэр, идээ, цусанд 4-165 хоног өвчин үүсгэх чадвартайгаар хадгалагдана.

Халдвар хэрхэн дамжих вэ?

Халдварлагдсан бүүрэгт хазуулах, өвчилсөн амьтныг өвчих, арьс, маханд хүрэлцэхэд арьс салстаар, тарваганы махыг түүхий, шүүрхий идсэн тохиолдолд хоол боловсруулах замаар, нүх, ичээ ухах үед болон уушгины хэлбэрийн тахлаар, өвчилсөн хүнээс амьсгалын замаар халдвар дамжина.

Илрэх шинж тэмдэг

Гэнэт өндөр халуурах, толгой хүчтэй өвдөх, эргэх, дотор муухайрах, бөөлжих, тайван бус болж, нойргүйтэх, арьс салстаар халдвар авсан үед булчирхай томорч хүчтэй эмзэглэх, амьсгалын замаар халдвар авсан тохиолдолд гэнэт өндөр халуурч цээжээр өвдөх, ханиалгах, цустай цэр гарах, амьсгаадах, хоол боловсруулах замаар халдвар авсан үед суулгах, заримдаа цусаар  суулгах шинжүүд илэрнэ.

Сэргийлэлт

1.    Сэжиг бүхий үхсэн мэрэгч амьтдын сэг зэмтэй тааралдвал мэргэжлийн байгууллагад хандах

2.    Нохой зууж ирсэн тарвагад хүрэхгүй байх, хөдөлгөөн нь удааширсан тарвагыг агнахгүй байх, арьс, махыг ашиглахгүй байх

3.    Тарвагыг нохойгоор бариулах, хавхаар агнахыг цээрлэх

4.    Өвчний шинж тэмдэг илэрсэн тохиолдолд эмнэлгийн байгууллагад мэдэгдэх гэхдээ өвчтөнтэй ойр байсан хүнээр хэл хүргүүлэхээс татгалзах, учир нь халдвар тархаж болзошгүй юм.

5.    Сэжигтэй өвчтөн болон эд материалтай холилдсон хүнийг тусгаарлах

6.    Сэжиг бүхий эд материал, өвчтөний хэрэглэж байсан зүйлсд онош тодрохоос нааш хүрэлцэхгүй байх

7.    Тарвага агналтыг зөвшөөрсөн газарт, тогтоосон хугацаанд сэргийлэх тарилга хийлгэсэн хүн хийх

8.    Ан хийж байх үедээ халад, бээлий хэрэглэж занших   

9.    Гэртээ тарвага өвчих, нойтон арьс хадгалах, боловсруулаагүй мах оруулахыг цээрлэх  

10. Голомттой нутгийн анчид, арьсны наймаачид, тарваганы мах идэх дуртай хүмүүсийг сэргийлэх  вакцинд хамруулах шаардлагатай юм.